In deze eeuw breekt de techniek goed door. Daarnaast ontwikkelt er een sterke middenklasse.
1900 – 1909
De 20e eeuw begint met de komst van de auto. Houten bestaat uit een brinkdorpje, waar burgemeester Waller zijn uiterste best doet het zo goed mogelijk voor elkaar te maken. In Schalkwijk en Tull en ’t Waal is burgemeester Kleinschmit de eerste burger. In deze periode had de arbeider nog ondergeschikte rechten. Met de spoorwegstaking van 1903 komt het verzet op gang. Ook in Schalkwijk lopen bewapende mannen rond. Telefoneren kan voortaan bij een telefoonkantoor op De Brink. In 1907 wordt de Coöperatieve maalderij Houten opgericht. Ook wordt gestopt met tolheffing. Op 1 mei 1909 wordt de Amsterdamse Tijd ingevoerd. We zien steeds vaker fietsen in het dorp.
1910 – 1919
De eerste huizen krijgen een telefoonaansluiting. De rest van het dorp communiceert bij de dorpspomp en in de winkels. De laatste schaapskudde loopt door de gemeente. In Oud-Wulven is sinds 1910 de Hulp voor Onbehuisden gevestigd. De verzuiling tussen de katholieken en protestanten neemt toe.
Wanneer de Eerste Wereldoorlog uitbreekt, is er gebrek aan een en ander. Er wordt een distributiesysteem met bonnen opgezet en de burgemeester is hier leidend in. Het gemeentehuis krijgt in 1917 een verdieping erbij. In 1914 worden 89 Belgische vluchtelingen opgevangen. De Nieuwe Hollandse Waterlinie wordt gemobiliseerd. Daarbij wordt het Werk aan de Groeneweg opgeleverd. Vanaf 1914 verschijnen steeds vaker auto’s in het dorp.
In 1917 ontspoort bij de Poeldijk een trein met 16 wagons. Twee wagons zijn koninklijke rijtuigen, waar Koningin Wilhelmina in zit. De Houtense maatschappij is bezig met kiesverenigingen en ook speelt drankmisbruik een rol. De Katholieke kerk heeft veel invloed. In het najaar van 1918 breekt de Spaanse griep uit. Met de verkiezingen van 1919 wordt geprobeerd de macht van de grote boeren te breken.
1920 – 1929
Het Folmina-Paviljoen opent aan de Oud Wulfseweg in 1920. In datzelfde jaar wordt aan de Utrechtseweg een vrouw vermoord. Vanaf 1921 worden Schalkwijk en Houten aangesloten op het elektriciteitsnetwerk. In eerste instantie is dat een gemeentelijk netwerk, maar na enkele jaren gaat dit over naar de PUEM. De jaren 20 zijn geen welvarende jaren.
De auto komt verder op en dat zijn veel T-Fordjes. De eerste autobussen rijden en de fiets is een gangbaar vervoermiddel. Ook is er nog paard- en wagen. De beurtschippers stoppen er steeds vaker mee. Houten krijgt een veiling. Deze opent aan de Lobbendijk. In 1923 is er brand bij de Roskam. Rond 1925 is er overlast van zwervers, venters en handelaren in het dorp. Enkele jaren later wordt de Brandweer Houten opgericht en deze heeft in 1928 te maken met de eerste brand in haar bestaan.
1930 – 1939
De economische situatie in de jaren dertig is in eerste instantie niet best. Het Amsterdam-Rijnkanaal wordt aangelegd als werkgelegenheidsproject. De crisis is een voedingsbodem voor het ontstaan van de NSB. Het zuilensysteem werkt volop en de pastoor van de katholieke kerk heeft veel invloed. In deze periode krijgen de dorpen een drinkwaterleiding. Enkele straten in Houten krijgen een riolering. Vanaf juli 1935 wordt de vuilnis één keer in de week opgehaald.
De doorgaande weg van Utrecht naar Schalkwijk wordt om de kern van Houten heen gelegd. In Houten en Schalkwijk sluiten de stations. In 1933 wordt SV Houten opgericht. Vanaf 1934 rijden naast stoomtreinen, ook dieseltreinen door het landschap. Vier jaar later rijden er elektrische treinen. Het autoverkeer neemt toe en de bewaking van de overwegen wordt minder. Er vinden relatief veel aanrijdingen plaats op de overwegen.
De veerdienst van Hagestein naar ’t Waal stopt er na 600 jaar mee. Ten westen van Houten wordt gewerkt aan de Plofsluis. Innovatief is het automatisch telefoneren dat vanaf 1938 wordt ingevoerd. In 1939 wordt de Nieuwe Hollandse Waterlinie voor de derde keer gemobiliseerd. Zowel in 1931 als 1932 en 1938 voelt Houten aardbevingen die elders plaats vinden. Op 21 november 1931 maakt een Engels vliegtuig vanwege de mist een noodlanding in Schalkwijk.
1940 – 1949
De Tweede Wereldoorlog laat ook zijn sporen na in de gemeenten Houten, Tull en ’t Waal en Schalkwijk. Het landschap wordt twee keer onder water gezet. De eerste keer in mei 1940 wordt de regio geëvacueerd. Er zijn diverse bombardementen en incidenten en in totaal komen zo’n 50 mensen om het leven. In het noorden van Houten wordt de A12 aangelegd. Houten krijgt in 1944 een eigen afslag bij het gehucht Steenoven. In 1940 wordt de Midden Europese Tijd.
Na de Tweede Wereldoorlog begint de opbouw onder leiding van burgemeester Haefkens die direct drie gemeenten onder zijn hoede neemt. De brandweer wordt gemoderniseerd en Houten krijgt een veerwagen over het kanaal heen. In 1946 blijkt er corruptie te zijn op het Houtens distributiekantoor. Zeven ambtenaren worden gearresteerd.
1950 – 1959
In 1952 wordt het Amsterdam-Rijnkanaal geopend. In 1954 volgt een grenscorrectie met Utrecht, waardoor alles ten noorden van de A12 over gaat naar Utrecht. In datzelfde jaar wordt de huidige adressering ingevoerd. Een huis heeft nu een straatnaam en een nummer in plaats van een wijknaam en een nummer.
In deze periode wordt de kern van het dorp Houten gerenoveerd. Het dorp krijgt riolering, de Brink wordt aangepast en het gemeentehuis verdwijnt. Belangrijk is de ontdekking van een Romeinse villa in 1957, waardoor bewijs is gevonden voor Romeinse bewoning in Houten. Ook de nieuwbouw van Schalkwijk krijgt aansluiting op de riolering.
Kasteel Oud-Wulven wordt gesloopt. Opoe van Dijk is in 1953 de laatste gebruiker van een muts die behoorde bij de klederdracht in het Kromme Rijngebied. Jonge vrouwen waren rond 1920 al gestopt met het dragen van klederdracht.1
1960 – 1969
Houten, Schalkwijk en Tull en ’t Waal fuseren. Een nieuwe burgemeester treedt aan. Doordat er diverse dubbele straatnamen zijn, krijgen 350 huizen een ander adres. Ook Houten ontkomt niet meer aan groei en ten oosten van de kern ontstaat het Flierplan. Een deel hiervan was bungalowpark De Flier. Terwijl dit wordt gerealiseerd wordt Houten aangewezen als groeikern, dat moet groeien tot 100.000 inwoners.
Houten krijgt een wegenwachtstation en in 1967 opent er een nieuwe veiling aan de Loerikseweg. In Schalkwijk wordt een sporthal gebouwd en tussen de vier kernen in komt een openlucht zwembad. Diverse verenigingen worden opgericht. Mede door de invoering van de vrije zaterdag komt het sociale leven op gang. Het stationsgebouw in Schalkwijk wordt gesloopt, alsmede het klooster aan de Lage Dijk.
1970 – 1979
De bouwtaak voor Groot Houten wordt steeds duidelijker. Op voorhand wordt De Oord gebouwd, direct gevolgd door De Lobben (Hoven). In 1978 start de bouw van Weerwolf (De wijk De Hoeven). Er is deze jaren veel discussie over de groei. Ook is er onzekerheid. Houten groeit en de onderlinge samenhang wijzigt snel. In 1970 krijgt Houten aardgas. Er vindt in een jaar tijd een flinke fusie plaats van het aantal waterschappen, zodat dit overzichtelijk wordt in één waterschap. In 1975 gaat de aansluiting met de A12 dicht. De wegenwacht is dan al vertrokken naar Lexmond. In 1978 sluit de veiling Houten.
1980 – 1989
De eerste bouwtaak van Houten vindt in deze periode plaats. Heigeluiden zijn constant te horen en de ene na de andere wijk verschijnt. Houten krijgt een station, een nieuw centrum en een aansluiting op de snelweg A27. Ook is er een Rondweg. Inwoners uit Utrecht en andere plaatsen vinden een nieuw onderkomen in Houten. De brand in 1987 van kasteel Heemstede maakt veel indruk. Het gemeentehuis opent in 1987 op haar huidige plek.
1990 – 1999
Terwijl gewerkt wordt aan de laatste delen van de eerste bouwtaak, komt een tweede bouwtaak bovendrijven. Er is deze dagen veel discussie over bouwen in Schalkwijk of bouwen in Houten-Zuid. Het Rijk bepaalt uiteindelijk wat het wordt. In 1997 worden de eerste woningen van deze bouwtaak opgeleverd. Op 13 april 1992 schudt Houten mee met de aardbeving in Roermond. Vanaf 1996 krijgt Houten internet en mobiele telefonie. De lokale partij Houtens Belang breekt door.
< 19e eeuw – 20e eeuw – 21e eeuw >
Noten
- Utrechts Nieuwsblad 24 oktober 1991 ↩︎
Deze pagina is gewijzigd op 11 juli 2025