Gemeentearts Houten

18e eeuw – de barbier

In de middeleeuwen was men voor gezondheidszaken aangewezen op de rondreizende wonderdokter en het kruidenvrouwtje. Houten kende in 1707 Udo ten Haeff die naast barbier ook meester-chirurgijn was. Hij was vrijgesteld van bepaalde kosten, kreeg een jaarsalaris van het gerecht van 15 gulden en moest armen gratis helpen.

In de tweede helft van deze eeuw kon een barbier ook chirurgijn worden, wanneer hij zijn examen als heelmeester had afgelegd. Aan het eind van de 18e eeuw is Ocker van Batenburg chirurgijn.

19e eeuw – gemeentearts Houten

In de 19e eeuw verschijnt er een gemeentearts. Met name het gemeentebestuur hecht hier veel waarde aan. De gemeentearts Houten was in dienst van de gemeente en werd ook betrokken bij de verkeersongelukken op de openbare weg. Ook bij de treinontsporing in 1917 wordt een beroep gedaan op de gemeentearts.

Echter er waren perioden dat deze ontbrak. De inwoners waren dan aangewezen op de gemeentearts van Schalkwijk of de veearts van Houten.

De artsen waren:

• 1825 start gemeentearts (geneesheer)
• +/- 1840 – 1877 C. Koen (gemeentearts)
• 1879 – 1881 J. Hendriksz (gemeentearts)
• 1883 – 1884 L. Woltring (gemeentearts)
• 1902 – 1902 P. Vinkhuijzen (gemeentearts)
• 1902 – 1918 A. de Rijk (gemeentearts)
• 1918 – 1922 A. van Baar (gemeentearts)
• 1922 – 1923 H. van der Wijst (gemeentearts)
• 1923 – 1926 M. Moesman (gemeentearts)
• 1926 – 1959 F. van Dop (gemeentearts)
• 1959 – 1994 P. Vos

Dokterswoning Houten

In 1910 bouwde gemeentearts De Rijk een dokterswoning (Villa Maria) aan de Loerikseweg. Deze is tot 2016 bewoond geweest door een huisarts. Achter het huis werd een koetshuis gebouwd. Per koets reisde de gemeentearts naar zijn patiënten. Hiervoor had hij een tuinman/koetsier in dienst. In dit huis was ook een apotheek.

In de eerste jaren is er geen wachtkamer en stonden de mensen buiten in de rij voordat ze aan de beurt waren. In 1991 stopte de praktijk op deze locatie.¹

Gemeentearts Fer van Dop

Dokter van Dop wordt in 1926 gemeentearts Houten. Hij was hervormd en dat was tegen het zere been van de pastor. Dit vond dat de katholieke gelovigen niet naar Van Dop konden gaan en meerdere katholieken weken uit naar de gemeentearts van Schalkwijk.

In 1937 werkt Martha Kuilder bij Dokter van Dop. Op haar verjaardag gaat ze naar haar ouders in Doorn. Ze keert niet terug en blijkt onderweg naar huis door haar vriend te zijn vermoord.

Dokter van Dop was in mei 1940 gemobiliseerd. Zijn legereenheid was ‘in de pan gehakt’. Van Dop was lopend van Boekel naar Leerdam gelopen. Gemeentearts van Dop was bevriend met burgemeester Los. Tijdens de Tweede Wereldoorlog eiste burgemeester Los dat van Dop aangaf dat zijn vrouw Joodse voorouders had. De vriendschap was daarna bekoeld. Van Dop wordt door zijn zoon omschreven als een van de leidende personen van het Houtens verzet.²

Na WOII – de huisarts

De gemeentearts Houten wordt in de jaren 50 een huisarts en is niet meer in dienst van de gemeente Houten. Met de groei van Houten neemt het aantal huisartsen toe. Dhr P. Vos heeft 17 artsen opgeleid zodat de groei van Houten kon worden bijgehouden. Een aantal artsen ging in Houten verder. In 1979 opent Mogendorff een eigen praktijk. De huisartsen Ebbing en Tan namen de dorpspraktijk van Vos over.

In 1998 wordt een knip gemaakt tussen Houten-Noord en Houten-Zuid. Bij verhuizing van Noord naar Zuid moest worden veranderd van huisarts. Dokter Van Oord is de eerste huisarts van Houten-Zuid. Later wordt dit systeem losgelaten.

Sinds 2010 zijn er medische centra in Houten en Schalkwijk, waar de huisartsen zijn geconcentreerd. In 2019 waren er dertig huisartsen in de gemeente Houten actief. Tijdens de corona-uitbraak van 2020 was huisarts Ebbing de spreekbuis van de Houtense huisartsen.

Noten

1. Als laatste dokter in Villa Maria (Noortje Beumer Algemeen Dagblad 29-10-2011) ↩︎
2. Dr. F. A. van Dop, bevrijdingsbijlage Houtens Nieuws 27 april 1995 ↩︎