Bombardement Houten

Lees meer over de Tweede Wereldoorlog via de links in de rode balk

Op een koude regenachtige 28e november 1944 wordt Houten om 10.45 uur zwaar gebombardeerd door de geallieerden. Doel is het hoofdkwartier van de Duitse generaal Hans-Wolfgang Reinhard en zijn staf die sinds 12 november 1944 in vijf panden aan de Herenweg zijn gehuisvest.¹ De 16 vliegtuigen die de aanval op Houten uitvoeren vanaf vliegveld Gilze-Rijen, missen deels hun doel en bombarderen De Brink (Het Plein) en een deel van de Herenweg, de Lobbendijk en de Burgemeester Wallerweg. Er vallen vijftien doden, waarvan vijf Houtenaren.

Voorgevoel

De inwoners van Houten wisten dat er iets zou gebeuren. Het geallieerde front was opgetrokken tot aan de Maas en de Duitsers waren teruggetrokken tot ten noorden van de grote rivieren. Half november worden er lichtkogels afgeschoten boven Houten en worden er vermoedelijk luchtfoto’s gemaakt. De Duitsers vermoeden ook iets en kennelijk beschikken ze over goede informatie. In de avond van 27 november worden verschillende dorpelingen tewerkgesteld om luchtafweerposities te bouwen. Zie het verslag van Joop Boekhout (pdf)

De volgende dag vertrekken vanaf vliegveld Gilze-Rijnen 11 Typhoons van 164 Squadron RAF en 8 Typhoons van 198 Squadron RAF. Rond 10.45 uur komt de eerste groep bij Houten aan, even later gevolgd door de rest. Twee vliegtuigen zijn door het afweergeschut de groep kwijt geraakt en teruggekeerd. Een vliegtuig wordt bij de Poeldijk door het pas gebouwde luchtafweer geraakt en keerde terug.

De aanval

De zestien overgebleven vliegtuigen vliegen richting Bunnik en keren vervolgens naar Houten. Daar maken de Typhoons een duikvlucht en met hun sirenes komen ze met een angstaanjagend kabaal op het dorp af. Vanaf hun vleugels schieten de vliegtuigen raketten af van zo’n 30 kilo. Doelwit zijn witte huizen aan de Herenweg, de Burgemeester Wallerweg en de Lobbendijk.

Er vallen vijf doden onder de inwoners:

• Dina Besselink (55) ligt ziek op bed toen haar huis werd gebombardeerd tijdens de eerste aanval, maar wordt in de gang van huis gevonden.
• Jan Besselink (56) overlijdt vlak na het bombardement aan een hartaanval.
• Mien Osnabrugge (19) en Jan van Schaik (9) worden de volgende ochtend onder het puin van het huis van Roskam gevonden.
• Ries Spithoven (41) uit ’t Goy staat bij een deuropening van de smederij. Hij krijgt een scherf tegen zich aan en komt met zijn hoofd op het aambeeld. Twee paarden in de smederij worden gedood.
  

Het zou gaan om één aanvalsgolf, maar omdat er enige tijd tussen het eerste en laatste vliegtuig zit, lijken het twee aanvalsgolven. De laatste vliegtuigen beschieten vooral de Brink (het Plein), maar ook opnieuw de Herenweg. Op de Brink staat een school waar Duitsers sinds enkele weken waren gehuisvest.

De 23-jarige ooggetuige Verweij meldt dat het lijkt of de vliegtuigen lager vlogen dan de kerktoren.
Zowel ooggetuige Verweij als van Soest maken melding van stervende Duitsers. Mannen die “mutti, mutti” riepen.

Gevolgen bombardement Houten

Uit de rapporten van de RAF blijkt dat de zestien vliegtuigen ruim 100 raketten hebben afgeschoten. De trillingen van het bombardement in Houten worden tot in Bunnik gevoeld. Een ooggetuige uit Bunnik zegt dat de trillingen 15 tot 20 minuten aanhielden. De branden in Houten zijn tot in Utrecht te zien.

Dat het doel niet wordt getroffen komt mogelijk doordat de coördinaten van het doel een afwijking hadden van 100 meter. Het verzet zou zijn gevestigd in de smederij waar Spithoven om het leven kwam. Vanuit deze locatie is de informatie over het doelwit doorgegeven.

Doden en gewonden

Uit onderzoek door A. Meijers blijkt dat de Duitsers zijn begraven op het Utrechtse Tolsteeg en later overgeplaatst naar Ysselstein (L). Samen met de vijf Houtenaren komt het dodental uit op ongeveer veertien doden. 25 personen lopen verder verwondingen op, waarvan er vier naar het ziekenhuis in Utrecht worden gebracht. De overleden Duitsers waren vooral leden van de wachtposten.²

Het luchtafweer raakt één vliegtuig (zoals hierboven gemeld). Dit toestel komt ten zuiden van Culemborg neer. De piloot weet te vluchten en duikt onder in de buurt van Tiel. De piloot is op 21 december door de Duitse bezetter gearresteerd. Als wraak voor hulp aan de piloot worden in Tiel vijf personen gefusilleerd.³

Schade aan gebouwen

De schade is groot. Het schoolgebouw op de Brink is volledig verwoest, maar ook zeven huizen in het dorp. Het betreffen woningen aan de Herenweg (3x) , Lobbendijk (1x) en Burgemeester Wallerweg (3x). Zeven andere huizen hebben zware schade en 176 panden hebben lichte schade. 43 woningen hebben schade ingevuld op een formulier bij de gemeente Houten.⁴

Na afloop blijkt dat bij de in puin geschoten wagenmakerij van Verweij geld was gestolen door de Houtenaren. Om verdere plundering in het dorp te voorkomen, wordt een burgerwacht ingesteld.⁵

De staf en de generaal

De generaal was die dag naar Deelen. Om 12.00 uur begonnen de Duitsers met de verplaatsing van het hoofdkwartier naar Bilthoven. Om 13.00 uur is generaal Reinhardt terug in Houten en zijn vertrek volgt om 15.15 uur. Hij overnacht die nacht in Bunnik, waar ook een deel van zijn staf is gevestigd. Daarna vertrekt hij naar Bilthoven, dat ook wordt gebombardeerd. Ook toen werd het doel gemist door de geallieerden.

Ooggetuigen

Hieronder de geaccordeerde verslagen van vijf ooggetuigen; Boekhout, Van Soest, Bos, van Hal en Verweij. Deze personen zijn geïnterviewd in 2004 voor een artikel in het Utrechts Nieuwsblad. Sturkenboom, Van der Wielen en Van Bentum zijn later geïnterviewd.

Ingezonden

• Theo Gadella [Burgemeester Wallerweg Houten]

---

Noten

1. Bombardement 1944 in het hart van Houten – Herman de Korte (2024) ↩︎
2. Bombardement 1944 in het hart van Houten – Herman de Korte (2024) ↩︎
3. Luchtaanval op Houten maakt indirect ook in Tiel slachtoffers – Houtens Nieuws, 2 december 2009 ↩︎
4. Bombardement 1944 in het hart van Houten – Herman de Korte (2024) ↩︎
5. Houten 1940-1945 – Otto Wttewaall ↩︎