Bombardement spoorlijn in 1944

Voor zover bekend is de spoorlijn op Houtens grondgebied meermalen beschoten. Onderstaande informatie is verzameld uit gegevens van Antoon Meijers, ooggetuigen en de publicaties ‘De Tweede Wereldoorlog in Houten, ’t Goy, Tull en ’t Waal & Schalkwijk’, ‘Het Spoorwegbedrijf in Oorlogstijd’ en Het Utrechts Archief. Een onvolledig overzicht.

De spoorlijn tussen Utrecht en Den Bosch is een belangrijke verbinding tussen Noord en Zuid Nederland. Vanaf september 1944 komt de spoorlijn steeds vaker onder vuur van de geallieerden te liggen. Het doel van de bombardementen waren:

5-8 september: ontregelen treinverkeer ter ondersteuning invasie België. Vluchttreinen met Duitsers en NSB-ers worden op Dolle Dinsdag aangepakt.
17 september: ondersteuning operatie Market Garden
Na 17 september: logistieke aanvoer afsnijden naar frontlinie die stil was gevallen. Bovendien wanneer er geen bewegingen waren op land, ging de luchtmacht op alles schieten wat bewoog in vijandelijk gebied.

Vluchttreinen

Eind augustus 1944 rukt het geallieerde leger in Noord Frankrijk razendsnel op. Het gaat zo snel dat bij de Belgische grens halt wordt gehouden. Hierdoor kan de logistieke aanvoer worden georganiseerd. In België en in Nederland raken NSB-ers en Duitsers in paniek en er ontstaat een evacuatiestroom naar Duitsland. Dit gebeurt met zogenaamde vluchttreinen. Op 5 september staat er een file van treinen (per seinblok) tussen Geldermalsen en Lunetten, zo meldt telegrafist van Kampen van het station Houten.

Op 5 september 1944 wordt om 14.30 uur een trein ter hoogte van de Korte Uitweg in brand geschoten.

Op 6 september 1944 wordt om 14.35 uur een wehrmachttrein tussen Houten en Lunetten beschoten. Er zijn 2 gewonden (bron). Even later wordt in Schalkwijk de elektrische personentrein 637 in brand geschoten. 3,5 uur later wordt de trein naar Utrecht gesleept.

Op 8 september 1944 om 8.45 uur beschieten drie geallieerde jachtvliegtuigen een trein tussen de Leedijk en de Poeldijk in Houten. Ook wordt een losse locomotief bij Schalkwijk geraakt. Er zijn 6 gewonden.

Datum	Locatie	Gewond
5 september 1944	Korte Uitweg	2
6 september 1944	Tussen Houten en Lunetten	2
6 september 1944	Schalkwijk	?
8 september 1944	Leedijk/Poeldijk	4
8 september 1944	Schalkwijk	2

Bombardementen bij Schalkwijk

De zwaarste beschieting was rond 10.00 uur op 28 september 1944. Toen werd een stilstaande militaire trein gebombardeerd bij de overweg van de Jhr Ramweg. Er worden 8 a 9 bommen afgeworpen.

,,Toen de vliegtuigen schuin over de spoorbaan eraan kwamen, schoten de Duitsers zo lang mogelijk op de vliegtuigen. Op het laatste moment sprongen de Duitse soldaten eraf en doken ze in de sloot.” Ooggetuige Henk Baas (pdf) vertelt hierover. Er zouden drie Duitsers zijn gedood en 6 gewonden zijn gevallen. Om 14.00 uur werd de stilstaande trein nogmaals beschoten. Bij dit bombardement zou veel schade aan de omgeving zijn veroorzaakt. 38 huizen in Schalkwijk raakten beschadigd. Meerdere Duitse militairen hadden toen al een goed heenkomen gezocht en sommigen doken voor de rest van de oorlog onder (bron).

Op 28 oktober 1944 werd wederom in hetzelfde gebied een trein beschoten door 6 vliegtuigen. Er werden 48 raketten afgeschoten. De laatste aanval vond plaats op 24 januari 1945.

Datum	Locatie	Gewond
26 september 1944	jhr. Ramweg	?
28 september 1944	jhr. Ramweg	6, 3 doden
28 oktober 1944	Ten zuidoosten van Schalkwijk	?
24 januari 1945	Korte Uitweg	?

Bombardement bij Houten

Op 3 december 1944 werd de spoorlijn nabij de Leedijk aangevallen. Het doel zou een munitietrein zijn geweest. Een bom ketste af en kwam op honderden meters afstand tot ontploffing in een schuur bij boerderij aan de toenmalige Schalkwijkseweg (tegenwoordig Granietsteen). Ko Vernooij woonde in dit huis en vertelt hierover in zijn ooggetuigenverslag (pdf).

“Een bom schoof door het weiland en liet een spoor van 5 a 6 meter achter. Vervolgens schoot de bom langs de brug over de wetering, naar de schuur naast het huis. Op 5 a 6 meter afstand waar de Duitsers zaten te kaarten ontplofte de bom. Het was een enorme knal en de schuur was vernield. De kap van het voorhuis van de boerderij werd opgetild en kwam weer terecht op dezelfde plaats. Het paardenvlees hing in de bomen.”

Een andere bom vloog dwars door een huis bij de spoorwegovergang aan de Leedijk en ontplofte in een boomgaard. Ook bij de Vlierweg was veel schade. Bij de Maalderij waren de ruiten stuk.

Datum	Locatie	Gewonden
26 september 1944	De Poeldijk	?
3 december 1944	Tussen Leedijk en Poeldijk	1
4 december 1944	Houten	?
1 januari 1945	Brug Amsterdam-Rijnkanaal	?
17 maart 1945	Houten	?

De Lekbrug

De Lekbrug was strategisch een belangrijke brug. Dag en nacht was er bewaking. Vanuit Culemborg en vanaf de Lekdijk bij Schalkwijk werd de brug verdedigd met zware kanonnen. Onder de brug in het huidige Steenwaard lagen landmijnen en de brug zelf was voorzien van een springlading, voor het geval dat deze in vijandelijke handen zou vallen.

De eerste aanval op de Lekbrug is op 17 september 1944. Doel van het bombardement is te voorkomen dat de Duitsers versterking kunnen aanvoeren voor de operatie Market Garden. De brug kan na zijn bombardement nog maar net zijn eigen gewicht dragen. Ook de Waalbrug bij Waardenburg en de Maasbrug bij Hedel worden gebombardeerd. Treinverkeer is nauwelijks mogelijk en heeft de bestemming Betuwe of Dordrecht.

Op 27 december is in Engeland bekend dat de brug berijdbaar is geworden voor wegverkeer.
Langs de oostkant reden auto’s over neergelegde platen. Op 31 december 1944 om 10.30 wordt de brug aangevallen door 16 Typhoons. Hierbij zijn 32 bommen van 454 kilo afgeworpen. Twee bommen raakten de brug. De brug wordt dusdanig beschadigd dat deze gestut moest worden.

Op 4 januari 1945 kan er weer met een locomotief worden gereden over de brug. Op 5 januari 1945 volgt om 15.20 uur een nieuw bombardement. Op zondag 14 januari 1945 is de brug weer beschikbaar voor autoverkeer. Vanaf maart rijden er ook geen treinen meer over de brug. De wagons worden de brug op gedrukt en met een touw aan de andere kant eraf getrokken.

Datum	Locatie	Gewonden
17 september 1944	Lekbrug	?
31 december 1944	Lekbrug	?
5 januari 1945	Lekbrug	?

Schade na bombardement aan Lekbrug — *Schade aan de Lekbrug in 1945. Bron Het Utrechts Archief*

Er is in 2020 een boek verschenen over de Tweede Wereldoorlog in Houten, ’t Goy, Tull en ’t Waal & Schalkwijk. Het kost € 24,95 en is verkrijgbaar in de boekhandel bij The Read Shop (Oude Dorp en Castellum), De Kler en Primera op Het Rond en bij De Spar in Schalkwijk.
Lees meer

^{Deze pagina is gewijzigd op 21 juni 2021}