Burgemeester Los (Victor)

Officiële naam: Victor Roland Los van Aarlanderveen (jr)
Burgemeester van Houten tussen 26 maart 1931 en 26 augustus 1943
Burgemeester van Houten tussen 7 mei 1945 en 25 mei 1946
Geboren: 21 april 1895 te Rotterdam
Overleden: 12 maart 1987 te Wassenaar

Burgemeester Los is de opvolger van de plotseling vertrokken burgemeester Scholtens. Burgemeester Los heeft geen makkelijke periode gehad in Houten. Zo wordt hij eerst geconfronteerd met de crisisjaren en daarna met de Tweede Wereldoorlog. Tussendoor maakt hij enkele ernstige verkeersongelukken mee. Los is net als zijn voorgangers voorzitter van het Waterschap Houten.

Vooraanstaande familie

Burgemeester Los komt uit een vooraanstaande familie. Zijn opa was consul in Engeland en zijn vader directeur van een Rotterdams scheepvaartbedrijf. Los volgt de Nederlandse Handelshogeschool, maar moet zijn studie afbreken vanwege de uitgebroken Eerste Wereldoorlog.

Vijf jaar lang zit hij bij de huzaren, daarna op het hoofdkwartier van de land- en zeemacht en later wordt hij verbindingsofficier in het Amerikaanse leger. Na de Eerste Wereldoorlog gaat hij werken in Canada als oogstarbeider en schapenfokker. Terug in Nederland wordt hij ambtenaar bij de gemeente Monster. In 1923 wordt Los onderscheiden vanwege zijn verdiensten tijdens de Eerste Wereldoorlog.

Start in maart 1931

Los start in maart 1931 als burgemeester. Hij wordt gekozen uit 43 sollicitanten, waaronder gemeentesecretaris L. de Ruijter. Burgemeester Los wordt grootst ontvangen. Hij betrekt de ambtswoning aan de Utrechtseweg (De Grund). Hij is dan nog vrijgezel. Hij trouwt op 29 november 1933 in Wijk bij Duurstede met Jonkvrouw Emilie Hermini Marie Alexandrine Louise van Geen, de dochter van de burgemeester aldaar. Samen krijgen ze vijf kinderen. Hij is de eerste burgemeester van Houten met een auto.

Gebeurtenissen

In 1933 wordt er een doorgaande weg om Houten heen gelegd. Het doorgaande verkeer naar Schalkwijk en Culemborg hoeft dan niet meer over De Brink te rijden. Tevens wordt begonnen met de aanleg van het Amsterdam-Rijnkanaal dat voornamelijk de gemeente Houten doorsnijdt. Los maakt mee dat station Houten in 1934 sluit. Inwoners kunnen voortaan met de bus naar Utrecht. In datzelfde jaar probeert de NSB grip te krijgen in Houten. In 1936 krijgt Houten aansluiting op het drinkwaterleidingnet.

In de jaren 30 vinden er veel ongelukken plaats op de overwegen met de spoorlijn. Er is een toename van het gemotoriseerde verkeer en de stoomtreinen worden vervangen door dieseltreinen en elektrische treinen. In combinatie met de onbewaakte overwegen vallen er veel doden. Burgemeester Los is op 16 januari 1933 aanwezig bij een ernstige aanrijding op de overweg met de Uitweg, waar drie doden vallen. De aanrijding vindt plaats op de grens van Schalkwijk met Houten. De auto wordt door de klap de gemeente Houten ingeworpen.

Op 11 augustus 1939 vindt een zwaar ongeluk plaats waar een auto en een trein bij zijn betrokken. Bij een tijdelijke overweg op de plek waar nu de kanaaldijk is (bij Beelen), wordt een vrachtwagen gegrepen door een sneltrein. Er vallen vijf doden. De lichamen zijn flink verminkt. Burgemeester Los coördineert de situatie en krijgt daarbij hulp van de Schalkwijkse burgemeester Ten Holder.

Los is zelf ook betrokken bij een aanrijding. Op 17 december 1935 slipt hij op de weg van Utrecht naar Houten ter hoogte van Fort bij ’t Hemeltje. De auto botst vervolgens op een tegemoetkomende vrachtwagen. Mevrouw los vliegt met haar hoofd tegen de voorruit van de auto. Een autobus rijdt achter de vrachtwagen, maakt een noodstop en staat dwars over de weg.

Tweede Wereldoorlog

Houten wordt in mei 1940 geëvacueerd. Tijdens de evacuatie is Los zelf als een van de eersten vertrokken. Hij blijkt in Utrecht te zitten, waar hij zich met de evacuatie bemoeit. De bevolking weet dit niet en vindt hem een bange burgemeester. Met de inwoners keert Los op 16 mei 1940 terug naar Houten.

Op 30 april 1941 wordt burgemeester Los geconfronteerd met een familiedrama in ’t Goy. De dader wordt ’s avonds in Utrecht aangehouden.

Los is erg formeel en is bang dat hij door de Duitsers wordt afgerekend op verkeerde informatie. Zo dwingt hij de gemeentearts Van Dop melding te laten maken dat zijn vrouw Joods is. De vriendschap tussen arts en burgemeester is daarna bekoeld.

Los moet toezien hoe op 28 augustus 1941 de laatste vergadering wordt gehouden van de gemeenteraad. Op 26 augustus 1943 wordt hij vervangen door oorlogsburgemeester Bosschaart.

Na de bevrijding van Houten op 7 mei 1945 door de Engelsen, keert Los die dag terug naar Houten als burgemeester. Op 8 mei is hij er weer en wordt hij door gemeentearts Van Dop¹ weggestuurd. Ook de bevolking ontvangt hem niet enthousiast. Die heeft meer gehad aan de NSB-burgemeester Bosschaart, die menigeen in moeilijke tijden heeft geholpen. Op 12 mei is Los er opnieuw en heeft nu papieren dat hij de burgemeester is. Op 14 mei start hij zijn werkzaamheden in het gemeentehuis.²

De corruptie bij het Houtens distributiecentrum waarbij in mei 1946 zeven personen worden gearresteerd, gebeurt in de periode dat Los burgemeester is.

Ontslag burgemeester Los

Bij onderzoek na de Tweede Wereldoorlog krijgt burgemeester Los op 25 mei 1946 een ernstige schriftelijke berisping. Op zijn verzoek krijgt hij dezelfde dag eervol ontslag.³ Los gaat daarna een boek over de annexatie van delen van Noord-Duitsland bij Nederland schrijven. Het is een van de zestig boeken en 74 tijdschriftartikelen die in de naoorlogse periode over dit onderwerp verschijnt. Los is voorstander van een stevige annexatie van delen van Duitsland.

In november 1946 neemt burgemeester A.B. Haefkens zijn taken over. Los is op 1 oktober 1946 terug naar Den Haag vertrokken. Daarna wordt hij Consult-Generaal in Luik. Na zijn pensioen in de jaren 60 trekt hij zich terug in Wassenaar. Hij schrijft hier en daar een brief naar een krant. Zoals bijvoorbeeld over de ‘Drie van Breda’ en over dat de katholieken steeds vaker de rug naar Rome keren. Hij overlijdt in Wassenaar in maart 1987. In zijn overlijdensadvertentie worden maar liefst zes onderscheidingen vermeld. Zijn vrouw overlijdt in 1999 in Vilsteren.

Noten

1. Van Dop had een prominente functie in het Houtens verzet. ↩︎
2. De Tweede Wereldoorlog in Houten, ’t Goy, Tull en ’t Waal & Schalkwijk – O.Wttewaall (2020) ↩︎
3. De Tweede Wereldoorlog in Houten, ’t Goy, Tull en ’t Waal & Schalkwijk – O.Wttewaall (2020) ↩︎