Inhoud
Voor 1800 kent het huidige gebied van Houten ongeveer 15 gerechten. Het waren de Fransen die van de gerechten gemeenten werden. In 1812 begon de samenvoeging. Het zou nog tot 1962 duren voordat Schalkwijk en Tull en ’t Waal aan de gemeente Houten werden toegevoegd.
Agrarische streek
In de 19e eeuw is Houten is niet meer dan een dorpje rond een brink en Schalkwijk een langgerekte lint boerderijen met een kerk. Daarnaast was er Tull en ’t Waal en ’t Goysedorp. Het gebied was een landelijke agrarische streek met slechte verbindingen. Onderstaande lijst is een overzicht van dorpen en buurtschappen die de laatste eeuwen hebben bestaan en soms zijn verdwenen.
| -200 / 1998 | Loerik | Verdwenen door de groei van Houten |
| 695 / heden | Houten | Dorp dat Fietsstad wordt. |
| 950/ 1840 | Honswijk | Klein dorpje langs de Lek met een kerk |
| 950 / heden | Goyse dorp | Kasteeldorp dat in het jaar 1500 is blijven stilstaan |
| 950 / heden | ’t Waal | Ontginningsdorp |
| 1136 / heden | Schalkwijk | Ontginningsdorp |
| Onbekend / heden | De Heul | Buurtschap |
| Onbekend / heden | Heemstede | Buurtschap |
| Onbekend / 1983 | Kruisweg | Buurtschap, verdwenen door de groei van Houten |
| Onbekend / heden | Oud-Wulven | Buurtschap |
| 17e eeuw | Molenbuurt | Buurtschap rond de Tullse of Biesbosche Korenmolen |
| 1850 / 2000 | Leebrug | Buurtschap, verdwenen door de groei van Houten |
| 1871 / heden | ’t Goy | Kerkdorp |
| 1887 / 1978 | Steenoven | Buurtschap rond een steenfabriek |
Nieuwe Hollandse Waterlinie
Vanaf 1846 verandert het landschap door de aanleg van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Vooral Fort Honswijk is indrukwekkend bouwwerk. Rondom het fort wordt de Stelling van Honswijk aangelegd. Het restant van het dorpje Honswijk verdwijnt. Halverwege de 19e eeuw worden de infrastructuur verbeterd. In 1868 wordt een spoorlijn aangelegd en er verschijnen stations. Tegelijkertijd komen er verharde wegen.
Samenvoeging drie gemeenten
Op 8 september 1857 worden de gemeenten Houten, Oud Wulven en Schonauwen samengevoegd tot een nieuwe gemeente Houten. Aan het eind van de 19e eeuw worden de katholieke kerken in Houten, Schalkwijk en ’t Goy gebouwd. Het is dezelfde periode dat de boeren in Houten en ’t Goy de omschakeling naar fruitteelt maken. De fiets verschijnt steeds vaker in het straatbeeld.
Aanleg spoorlijn
Al in 1844 rijdt de eerste trein door de gemeente Oud-Wulven, vanaf 1858 gemeente Houten. Deze spoorbaan tussen Utrecht en Arnhem van het Rhijnspoor loopt slechts een klein stuk door de gemeente. In 1868 opent de spoorlijn tussen Utrecht en Boxtel. Houten krijgt een station en de Lekbrug is een indrukwekkend bouwwerk.
Auto, telefoon en electriciteit
De nieuwe eeuw begint met de komst van de auto. Ook worden telefoon en riolering ingevoerd. In 1921 worden Schalkwijk en Houten aangesloten op het elektriciteitsnetwerk en later worden de dorpspompen vervangen door een drinkwaterleiding.
De Tweede Wereldoorlog
De Tweede Wereldoorlog gaat niet ongemerkt voorbij. Tot twee keer toe worden Schalkwijk en delen van Tull en ’t Waal en Houten onder water gezet. In 1944 vestigt een Duitse generaal met zijn staf zich tijdelijk aan de Herenweg. De geallieerden bombarderen Houten op 28 november 1944 en er vallen daarbij zestien doden. Ook wordt de spoorlijn meermalen gebombardeerd.
Wederopbouw en aanleg Amsterdam-Rijnkanaal
Na de Tweede Wereldoorlog verandert Houten snel. Het Amsterdam-Rijnkanaal wordt gegraven en de snelweg Almere-Breda wordt aangelegd. In het uiterste noorden van Houten is tijdens de Tweede Wereldoorlog de snelweg Arnhem-Den Haag verschenen.
Gemeentelijke herindelingen
Op 8 oktober 1953 wordt het meest noordelijke gedeelte (Maarschalkerweerd en De Grote Koppel) bij Utrecht gevoegd. Op 1 januari 1962 gaan Tull en ’t Waal, Schalkwijk en Houten verder onder de nieuwe gemeente Houten. De gemeente heeft dan 6103 inwoners.
Daarna groeit de bevolking verder. Eerst gestaag met kleine bouwplannen, daarna met twee groeitaken tot 50.000 inwoners.
Twee bouwtaken
Met de eerste bouwtaak in 1978 verdwijnt het agrarisch karakter en forenzen vestigen zich in Houten. We krijgen een nieuw centrum en een rondweg. In 1998 start de tweede bouwtaak. Ten noorden van Houten wordt het bos Nieuw-Wulven aangelegd als buffer tegen de stad Utrecht.
In 2013 verschijnen drie windmolens tot 150 meter hoogte langs het Amsterdam-Rijnkanaal. In 2020 wordt de plannen gepresenteerd voor een derde bouwfase.
Onderstaande slideshow toont de ontwikkeling van Houten tussen 1960 en 2024, gekoppeld aan muziek uit die tijd. We verlaten daarmee de geschiedenis en komen uit in de nostalgie.
Deze pagina is gewijzigd op 21 september 2025