Kasteel Heemstede Houten

Kasteel Heemstede is in 1645 gebouwd en is een van de mooiste gebouwen van Houten. Het is de opvolger van het kasteel (ridderhofstad) dat 500 meter naar het zuiden stond. Kasteel Heemstede is in 2002 compleet herbouwd na brand.

Op de plek van Kasteel Heemstede stond sinds 1347 al een stenen huis, mogelijk een woontoren. Eigenaar was Frederik van Drakenborg. Dit huis verdween en het nieuwe Heemstede kwam ervoor terug als jachthuis. Het werd een indrukwekkend gebouw met torens en bijgebouwen. Ondanks dat Heemstede op een kasteel lijkt, is het een buitenplaats. Voor het kasteel lag een vaart, dat werd gebruikt om de bouwmaterialen aan te voeren.

Periode Van Winssen (1645-1668)

Maria van Winssen en haar tweede man Hendrick Pieck zijn de bouwers van kasteel Heemstede. Maria was een rijke weduwe. Daarnaast had ze als erfenis het Oude Heemstede en het stenen huis in het gerecht Heemstede ontvangen. Samen besluiten ze het jachtslot Heemstede te bouwen. Het huis heeft een eigen kapel.

In 1668 is in de toren links op de eerste verdieping een kapel.¹ Met het overlijden van Maria van Winssen op 20 juli 1668 komt kasteel en gerecht terecht bij haar neef Gerard de Wael van Vronesteyn. Die verkoopt het via Jacob Louis Grave van der Nath aan Diederick van Veldhuysen.

Periode Van Veldhuysen (1680-1716)

In 1680 komt kasteel Heemstede in het bezit van de 28-jarige Diederick van Veldhuysen. Hij is een lid van een rijke familie en bestuurder in de Staten van Utrecht. Van Veldhuysen trouwt een steenrijke Amsterdamse vrouw.

De tuinen

De tuinen van Kasteel Heemstede komen dankzij van Veldhuysen tot een hoogtepunt. De aanleg ervan is uitgevoerd in de periode 1691 – 1699.² Deze liepen door tot aan de Utrechtseweg en waren een bezienswaardigheid tot buiten de landsgrenzen. 

Aan beide kanten van het kasteel was een oprijlaan. Een richting de Heemsteedseweg en een ander richting de huidige Utrechtseweg. Deze laatste laan is nog steeds in het huidige Houten tot op 1800 meter afstand van Heemstede terug te vinden.
Lees meer over de tuinen van Heemstede

In 1685 wordt de 71-jarige Jan Cornelisz van Seyst betrapt op diefstal van lood uit het speelhuis in de plantagie. Hij wordt gegeseld en voor vijf jaar verbannen.³

Modernisering huis Heemstede

Na de tuinen komt het huis aan de beurt. Het huis wordt ontdaan van haar middeleeuws uiterlijk en krijgt moderne schuiframen, uniek voor die periode. De luiken zitten aan de binnenzijde en zijn knap weggewerkt. De voordeur heeft een extra scharnier in de deur, zodat het een tweedelige voordeur is. In de vloertegels van de centrale hal zijn fossielen te zien. De kapel die aanwezig is wordt verwijderd.

De schilderijen in deze centrale hal zijn de originele schilderijen die zijn gered van de brand in 1987. In de kamer links van de centrale hal ligt laminaat. Het was een van de eerste laminaatvloeren in Nederland. Het huidige huis is zo goed als kon hersteld. Sommige originele delen zijn gerestaureerd. Andere zaken zijn nagemaakt a.d.h.v. foto’s.

Na gesteggel over de erfenis van Diederick van Veldhuysen, krijgt Kasteel Heemstede een nieuwe eigenaar. Deze eigenaar doet kasteel Heemstede, het oude Heemstede en het gerecht Heemstede dezelfde dag van de hand aan de Amsterdamse beeldhouwer Anthonie Turck. Die vindt de titel ‘Heer van Heemstede’ al voldoende en het huis en tuinen raken in verval. Als zijn eigen Amsterdamse bedrijf enkele jaren later in financiële moeilijkheden komt, gaan de Heemstedes en gerecht in de verkoop.

Nieuwe eigenaren kasteel Heemstede

Essaye Gillot wordt in 1723 de nieuwe eigenaar en herstelt de tuinen. Na zijn dood in 1752 wordt zijn zoon eigenaar. Ook die is goed voor het huis en tuin, maar overlijdt vijf jaar later. Zijn vrouw Marie Mounier woont tot 1792 nog op Heemstede, maar de tuinen raken in verval.

In 1793 wordt de familie Mosch eigenaar. De gevluchte Fransman Lalaing woont bij de familie Mosch en vormt de tuin om tot een boomgaard. In 1806 wordt een zoon van Mosch eigenaar. Wanneer in 1812 belasting op deuren en vensters wordt ingevoerd, metselt hij enkele ramen dicht.

In 1837 wordt kasteel Heemstede openbaar verkocht en komt het in handen van de familie van den Berch. Die verhuren kasteel Heemstede tot 1910. Een van de huurders is Alexander van Rappard. Die ontdekt dat jarenlang de geboorteakte (of kopie) van de stad New York hier op zolder ligt.

Heemstede staat negen jaar leeg en komt in 1919 in de verkoop. Rond 1920 wordt het huis en de tuinen opgeknapt door de familie Heijmeijer. Heemstede wordt gebruikt als zomerhuis, zoals wel vaker het geval was. Maar opnieuw krijgt Heemstede met leegstand te maken.

Tweede Wereldoorlog

Tijdens de Tweede Wereldoorlog is het huis in gebruik als klooster. Er worden kerkdiensten gehouden voor o.a. onderduikers. De paters zitten daar van 1942 tot 1947 en huren het van de familie Heijmeijer. Ook daarna wordt Heemstede regelmatig verhuurd en in 1951 is er brand bij een bouwhuis (koetshuis), waarbij één persoon overlijdt. Het huis Heemstede komt uiteindelijk in een slecht conditie en staat bloot aan plunderaars. In december 1971 wordt het gekraakt, maar ontruiming volgt vrijwel direct. Het huis is tussen 1968 en 1974 in zeer slechte staat.

De Stichting Medische Bibliotheek wordt in 1973 de nieuwe eigenaar. Deze restaureert het kasteel in 1974. Er zou een bibliotheek en een conferentieoord in komen. Nadat deze plannen niet zijn gerealiseerd, brandt op 10 januari 1987 het gebouw volledig af. Alleen enkele buitenmuren blijven staan en ook de kelder is heel. Er is geen bewijs gevonden voor brandstichting, maar dit wordt algemeen aangenomen door politie en de bevolking van Houten.

Herbouw Kasteel Heemstede

In 1987 koopt projectontwikkelaar Imanagement het kasteel. Het kasteel staat jaren onder invloed van het weer en eind 1991 wordt het afgedekt. De heer Anthony Lisman heeft veel liefde voor het huis en maakt zich sterk ervoor. Dankzij zijn inspanningen blijven wilde plannen van anderen achterwege.

Een andere stille kracht achter de bescherming van Kasteel Heemstede is Dorothy Beynes-Heijmeijer, die direct naast Kasteel Heemstede woont. Ook zij heeft haar invloed uitgeoefend het kasteel te behouden. Een troef was dat ze diverse gronden rond het kasteel in handen bleef houden, als wapen tegen ongewenste ontwikkelingen van eigenaren met boze bijbedoelingen.⁴

Pas in 1998 keren de kansen voor Heemstede wanneer projectontwikkelaar WCN eigenaar wordt. Het gebouw wordt compleet herbouwd. Dit gebeurt tussen juni 1999 en 2002. WCN trekt er zelf in en gaat Phanos heten. Burgemeester de Jonge verlaat het openbaar bestuur en treedt in dienst bij WCN. Maar niet voor lange tijd. Op de begane grond wordt een restaurant gevestigd dat afwisselend wel of geen Michelinster heeft. In 2012 gaat Phanos net als veel andere projectontwikkelaars tijdens de kredietcrisis van de jaren 10 failliet.

In 2016 koopt vastgoedonderneming Lisman en Lisman het kasteel. Vooral ook omdat Anthony Lisman een liefhebber van het huis is. Het kasteel wordt opnieuw opgeknapt. Anthony Lisman overlijdt in augustus 2020. Zijn broer zet het beheer voort.

Tijdlijn kasteel Heemstede

1645	Bouw Kasteel Heemstede II
1645	Aanleg tuinen
1680	Modernisering interieur
1687	Herinrichting tuinen Heemstede
1690	Uitbreiding tuinen Heemstede
1716	Verval tuinen Heemstede
1723	Herstel tuinen Heemstede
1776	Opnieuw verval tuinen Heemstede
1919	Restauratie Kasteel Heemstede
1942	Onderkomen paters
1968	Leegstand kasteel Heemstede
1971	Krakers
1974	Restauratie
1987	Brand kasteel Heemstede
1999	Start herbouw
2002	Oplevering herbouw
2016	Restauratie

---

Noten

1. Het Stichtse Landsiraad 2020 – A. Lisman – L. Wevers ↩︎
2. Het Stichtse Landsiraad 2020 – A. Lisman – L. Wevers ↩︎
3. RAZU – toegang 61- inv 22, Regesten betreffende ’t Goy en Houten, 1600-1751 – M. Kemp  ↩︎
4. ’t Groentje 25 juli 2012 – In gesprek Dorothy Beynes-Heijmeijer – S. Verbeek ↩︎

Deze pagina is gewijzigd op 16 juli 2025