Oostrum (’t Goysedorp)

Geschiedenis ’t Goy

Bewoning op het hogere deel van de Houtense stroomrug gaat terug tot in de ijzertijd. Het dorpje Oostrum (Oestrum) ter hoogte van het Groenedijkje moet gezien de Karolingsche naam minimaal vanaf ongeveer het jaar 800 hebben bestaan.

Ergens in de tiende eeuw verschijnt het kasteel Ten Goye ten westen van het dorp. De naam Upgoa komt vanaf die periode ook voor, waarbij mogelijk het kasteel of het gouw Opgooi wordt bedoeld.

In de 10e of 11e eeuw staat er een grote boerderij; de Oostrummerhofstede. De inkomsten van de boerderij worden deels afgedragen aan de graven van Opgooi, maar ook aan een kapittel in Utrecht. Het dorp is een tegenhanger van Westrum.

Kerk en galgenakker

In eerste instantie wordt er een kapel gebouwd in kasteel Ten Goye. Ergens voor het jaar 1259 wordt op de hoek Groenedijkje/Wickenburghseweg een nieuwe kapel (kerkgebouwtje) gebouwd.
Men spreekt in 1295 over Willem, onse capellaen in Oesterhem en in 1332 over een capelle tot Oestrem.¹ De kerk wordt ook genoemd in de 14e en 15e eeuw.

Tot aan het begin van de 14e eeuw had de Heer van Goye ook het halsrecht. Dat betekent dat hij de doodstraf mocht uitspreken. Om dit in de praktijk te brengen was er in ’t Goy ook een galgenakker. Deze was te vinden ten oosten van de kerk.

Oorlogsgeweld in de middeleeuwen

In de 14e eeuw heeft Oostrum het niet makkelijk. In 1317, in 1353 tot en met 1355 en in 1380 is er oorlog tussen de eigenaren van kasteel Ten Goye en de bisschop van Utrecht. In 1396 wordt het dorpje geplunderd door Jan van Rhijnestein uit Cothen en neemt de Bisschop van Utrecht wraak.

De parochie van Houten wordt rond 1400 in tweeën gesplitst en het dorp Oostrum krijgt een eigen parochie. De kerk krijgt ook een kerktoren. Deze kerk staat ten zuiden van De Brink. Er is tegenwoordig een kunstwerk ter herinnering aan de kerk en er lopen dieren in een weide waar vroeger de kerk stond. Vanaf ongeveer dezelfde tijd wordt het dorpje Oostrum ook wel ’t Goy (Gooi) genoemd. In 1411 is sprake van ’t Goy als naam van het gerecht en Oestrum als naam van het dorp.²

Afgezien van de toename van het aantal huizen is ’t Goy met het stratenplan blijven stilstaan in de situatie uit 1500.

Verval kerk ’t Goy

De Reformatie betekent het einde van de kerk. Lange tijd gaat de schoolmeester voor als priester, maar in 1620 moet hij daar ook mee stoppen. De katholieken vertrekken naar de schuilkerk in Schalkwijk.

De hervormden zijn dusdanig klein in aantal, dat de kerk te groot is om te onderhouden. Willem Albert Bachiene meldt in zijn Vaderlandsche geographie (1716) dat er in de kerk geen dienst wordt gehouden. In 1772 wordt de kerk buiten gebruik gesteld en tussen 1817 en 1832 wordt deze gesloopt.

In de 19e eeuw wordt begonnen met de bouw van een katholieke kerk ten oosten van het voormalige dorp. Rondom die kerk ontstaat een tweede bewoningskern: het ‘Nieuwe Goy’. Het oorspronkelijke dorp bij de Wickenburghseweg heet voortaan ’t Goysedorp of soms ook het ‘Oude Goy’.

Oostrummerhofstede

De Oostrummerhofstede behoorde in 1394 tot het geslacht Van Oostrum. Het lijkt erop dat de Oostrums na het verdwijnen van de macht van de graven van Goye halverwege de 14e eeuw meer aanzien kregen. In officiële documenten krijgen ze het predikaat ‘knape’, hetgeen duidde op een hogere sociale status. Iets vergelijkbaars zien we enkele eeuwen eerder ook met de eigenaren van de Loerickerhofstede gebeuren. De Oostrummerhofstede is in 1434 niet meer aanwezig.³

Ook krijgt deze familie in het jaar 1409 Wickenburgh in het bezit. In de 16e eeuw verkrijgen sommigen van het geslacht Oostrum het ridderschap. De familie was toen niet meer met het boerenleven bezig. Ze zijn dan actief in het openbaar bestuur van Wijk bij Duurstede.

Noten

1. RAZU – toegang 61- inv 20, Regesten betreffende ’t Goy en Houten, 1200-1499 – M. Kemp ↩︎
2. RAZU – toegang 61- inv 20, Regesten betreffende ’t Goy en Houten, 1200-1499 – M. Kemp ↩︎
3. De bronnen, de mensen, het land (2024) – C.A. van Burik p96 ↩︎