Telefoon

De eerste telecommunicatieverbindingen in Houten betroffen doorgaande verbindingen. In de jaren 1811 tot en met 1813 liep de optische Chappe telegraafverbinding tussen Parijs en Amsterdam via Houten. Dankzij dit netwerk stond Napoleon vanuit Parijs in verbinding met Amsterdam. In 1854 werd een telegrafieverbinding gemaakt tussen Utrecht en ’s Hertogenbosch. Deze stak bij De Heul de rivier over.

Ook de spoorwegen kende een telegrafienetwerk. De stations van Houten en Schalkwijk stonden in het tweede deel van de 19e eeuw via telegrafie met andere stations in verbinding. Particulieren konden tussen 1871 en ongeveer 1907 telegrammen versturen vanaf het telegraafkantoor van de Staatsspoorwegen.

De eerste tijd van de openbare telefonie

Aan het begin van de 20e eeuw breidt het Utrechtse telefoonnetwerk (ontstaan in 1884) zich uit naar Houten. Op verzoek van de gemeente opent er op 18 september 1906 een hulptelefoonkantoor waar kon worden gebeld. Deze werd gerund door de zusjes Krijgsman. Anna Krijgsman (24) is de kantoorhouder en overlijdt al na 5 dagen. In 1907 wordt het hulptelefoonkantoor verplaatst naar de Herenweg.

Het eerste telefoonboek dat we tegenkomen met een overzicht van Houten dateert uit 1910. Hierin staan vier aansluitingen: burgemeester Waller, notaris Immink, huisarts de Rijk en meisjesinrichting Jeannette-oord. Telefoongesprekken worden handmatig doorverbonden, gedurende bepaalde uren op de dag. Zondags kon er niet worden getelefoneerd. Jeannette-oord aan de Oudwulfseweg krijgt de eerste telefoonaansluiting.

Op 2 januari 1919 krijgt ook Schalkwijk telefoon. In 1920 zien we Schalkwijk voor het eerst in een telefoonboek terug. In het jaar 1921 krijgt ’t Goy (het huis Wickenburgh) een telefoonaansluiting via het telefoonnet van Schalkwijk. In november 1926 wordt het dorp ’t Goy aangesloten op het telefoonnet. De eerste aansluiting hier zijn bij caféhouder De Wit en bij Koopman Uyttewaal.¹

Op 26 september 1934 meldt de Volkskrant dat er slechts twee gemeenten in Nederland zijn die nog geen telefoon hebben. Het gaat om Ohé en Laak in Limburg en Tull en ’t Waal in Gelderland. Uiteraard is de provincie Gelderland een topografische fout van de Volkskrant, maar de situatie in Tull en ’t Waal is wel bijzonder.

De eerste vermelding van telefoon op een huisadres in Tull zien we terug in 1935 via het Schalkwijkse netwerk. Het eerste nummer in ’t Waal in 1937 (via het Vreeswijkse netwerk) is van fietsenmaker De Ruiter.

Overigens lag er rond die tijd ook een militair telefonienetwerk tussen de forten van de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze laten we hier buiten beschouwing.

Aan de hand van de telefoonboeken is de groei van het telefoonnet van Schalkwijk en Houten te volgen. ’t Goy en Honswijk vallen onder Schalkwijk, Heemstede en ’t Waal onder Jutphaas en Vreeswijk.

Automatisch bellen (03470, 03471 en 03459)

Tegen het begin van de Tweede Wereldoorlog wordt geleidelijk het geautomatiseerd bellen ingevoerd. In Houten gebeurde dit in 1938 (K 771), waarbij vanaf 28 maart 1939 het netnummer K3471 werd toegewezen. De telefooncentrale wordt daarvoor gebouwd aan de Lobbendijk. In 1940 kan vanuit Houten automatisch worden gebeld met de districten Utrecht, Amsterdam, Arnhem, ’s Hertogenbosch, Nijmegen en Zwolle.

’t Waal maakte onderdeel uit van het telefoonnet in Vreeswijk en is bereikbaar met automatisch bellen vanaf 28 maart 1939 onder netnummer K3470. In het dorp is ook een Post-, Telegraaf- en Telefoonstation.

In Schalkwijk en ‘t Goy (netnummer K3459) wordt op 19 november 1940 het automatisch bellen ingevoerd. Hiervoor wordt in de achtertuin van een woning op Provincialeweg 7 een telefooncentrale gebouwd. In de jaren 90 was deze centrale berucht bij de PTT vanwege de hond die moest worden gepasseerd.

In 1938 werd het kengetal vervangen door netnummer. Het duurde tot in de jaren 80 voordat dit begrip in de volksmond was verdwenen.

Nieuw netnummer (03467 en 03468)

Uit het telefoonboek van 1950 blijkt dat Houten zo’n 92 aansluitingen heeft. In Schalkwijk, Tull en ‘t Goy hebben ongeveer 81 adressen een telefoonaansluiting. Op 1 februari 1952 verandert het netnummer van Schalkwijk en ‘t Goy in 03467. Houten is vanaf die datum bereikbaar onder het netnummer 03468.

Weer nieuw netnummer (03402, 03403 en 03409)

Op 1 november 1968 om 16.00 uur wordt het netnummer van Schalkwijk, ‘t Goy en een deel van Tull en ’t Waal veranderd in 03409. Het westelijke deel van Tull en ’t Waal blijft aangesloten op de centrale Vreeswijk en behoudt het nummer 03470. Het netnummer van Houten wordt die dag 03403 en de abonneenummers worden viercijferig door het voorvoegen van het cijfer 1. De aanleiding van de verandering van de netnummers is de invoering van buurttarief, waardoor men goedkoper in de buurt kan bellen en duurder op grotere afstand.

Per 1 juli 1972 ontstaat Nieuwegein. Deze nieuwe stad krijgt het netnummer 03402. Tull en ‘t Waal maakt gedeeltelijk onderdeel uit van het telefoonnet van Vreeswijk en krijgt dit netnummer.

In 1981 verschijnt de nieuwe telefooncentrale bij de huidige Slinger. Er wordt hier een PRX/a-centrale neergezet. Rond 1988 komt er een 5ESS-centrale bij. De abonneenummers op deze centrale beginnen met een 5.

Verkort netnummer (030)

Op 10 oktober 1995 krijgt de gemeente Houten het netnummer 030. Tevens worden alle telefoonnummers tiencijferig gemaakt. De Schalkwijkse en ‘t Goyse nummers beginnen met 601 en de Houtense abonneenummers met 63.

Wanneer in 1997 Houten-Zuid wordt gebouwd, verwerkt de nieuwe tweede telefooncentrale op De Schaft de nummers die met het abonneenummer 636 beginnen. Ook andere bedrijven gaan telefonie aanbieden. In 2000 is het telefoonnetwerk zover dat iedereen zijn nummer overal kan meenemen binnen het netnummergebied 030.

Internet

Halverwege de jaren 90 wordt ISDN ingevoerd, waardoor verbinding maken met internet makkelijker wordt. Bedrijven schakelen massaal over naar ISDN. Voor de consument wordt dit vanaf eind 1996 beschikbaar. Vanaf 2002 is inbellen niet meer nodig als ADSL wordt uitgerold. Eind 2003 volgt kabelinternet.

Vanaf 2006 wordt bellen via internet geïntroduceerd. Via het kabelnet, via ADSL en vanaf 2011 ook via glasvezel. Overigens had inwoner Chriet Titulaer al vanaf augustus 1982 een glasvezelverbinding tussen zijn twee woningen aan de Vlierweg. Hiervoor werd tijdens de aanleg de straat opengebroken.

Mobiele telefonie

Autotelefoon is sinds 1988 al mogelijk in Houten. Het is vooral in gebruik bij de scheepvaart. Vanaf 1995 wordt het GSM-netwerk landelijk uitgerold en in 1996 is mobiele telefonie voor de gewone gebruikers een feit. De eerste telefoontoestellen beschikken nog over antennes. Populair waren in die tijd de semafoons en buzzers. In 2007 komt mobiel internet in opmars.

Beeldbellen

Beeldbellen bestaat al vanaf de jaren negentig. Dankzij Skype en later Facetime raakt in de jaren 10 het beeldbellen populair. Tijdens de coronacrisis in 2020 wordt er zakelijk volop gebruik gemaakt van video-vergaderen en breekt beeldbellen massaal door.

De vaste aansluiting verdwijnt in de jaren 20 uit steeds meer huishoudens.

Noten

1. Wijks(ch)e Courant, 1926; p. 344 ↩︎