Boerderij Overdam

Boerderij uit de middeleeuwen

Op 15 januari 1263 wordt door de kerk (H. Drievuldigheidsbroederschap) een stuk land van vier morgen uitgegeven aan Willam Overdammme in Loerik.¹ Willam bouwt er een boerderij en exploiteert het land. Het is nieuw land dat vanuit Loerik is ontgonnen.

Deze boerderij komt op 14 november 1357 voor het eerst in de documenten voor, als deze wordt doorverkocht aan Rumer uten Goye, die een bastaardzoon is uit het geslacht Ten Goye. Uit archeologisch onderzoek in 1979 blijkt dat er geen oudere sporen zijn dan de periode 1350-1400.

Nadat eerst in 1412 de Karthuizers eigenaar zijn, wordt in 1418 het Utrechts kapittel van Oudmunster eigenaar van Overdam. Een boer pachtte de boerderij en het land, maar het kapittel van Oudmunster heeft in de boerderij één kamer gereserveerd voor vergaderingen en om de pacht te ontvangen van andere Houtense boeren.

Dubbel krukhuis

De huidige vorm van de boerderij dateert uit 1665.² In de eeuwen erna kende de boerderij diverse verbouwingen en restauraties. In de 18e eeuw wordt het een krukhuis verbouwd tot een dubbele kruk. Daarmee is sprake van een bijzondere boerderij in Houten.

Gracht om de boerderij

Rond uiterlijk 1600 wordt er een gracht om de boerderij gegraven. Uit archeologisch onderzoek blijkt dat deze gracht 1,5 meter diep was en plaatselijk zelfs 2,6 meter diep. De gracht had hier en daar een breedte van 17,5 meter. In de gracht is aardewerk gevonden uit 1350.³ De gracht aan de noordkant liep direct langs de huidige boerderij. Ook is de fundering van een ophaalbrug teruggevonden.⁴

Op een tekening uit 1626 is een uitbouw (schuur) te zien en zijn er twee hooibergen, een ander bijgebouw en een poortgebouw te zien. Overdam valt in deze jaren volgens officiële documenten onder Loerik. Het poortgebouw aan de noordkant is waarschijnlijk gelijk met de komst van de gracht verschenen.

Waterhuishouding rond boerderij Overdam

Het land van deze boerderij had te maken met teveel aan water. Hierdoor was er in de 15e en 16e eeuw regelmatig strijd met de buren. Een kade langs de Ka-sloot moest het water van de Werkhovense stroomrug op afstand houden. Pas in 1634 kwam er een oplossing met de oprichting van het waterschap Lee- en Rietsloot.

In 1674 raakte de boerderij beschadigd door overtrekkend noodweer.⁵ Pas in 1773 verkoopt het kapittel van Oudmunster de boerderij. Er volgen daarna verschillende eigenaren en restauraties.

Sloop poortgebouw

In 1900 is het poortgebouw nog in tact en wordt enkele jaren later gesloopt.⁶ Wanneer het Amsterdam-Rijnkanaal wordt aangelegd, zakt het grondwater en droogt de gracht op.⁷ Daarna wordt in de jaren 50 de gracht gedempt met afval en in 1970 is dit afgerond. Deze is aan de westzijde nog terug te zien als een verlaging in de tuin. De hooiberg en veeschuren zijn in de jaren 60 verdwenen.

In 1978 en in het begin van de 21e eeuw is boerderij Overdam grondig gerestaureerd. Sinds 1978 heeft de boerderij geen agrarische functie meer. De naastgelegen nieuwbouwwijk draagt de naam van deze boerderij.

Noten

1. RAZU – toegang 61- inv 20, Regesten betreffende ’t Goy en Houten, 1200-1499 – M. Kemp ↩︎
2. Overlangbroek op de kaart gezet – C. van Schaik (2008) ↩︎
3. Archeologische Kroniek – Provincie Utrecht (2000) ↩︎
4. ’t Groentje – 1 september 1999 – Theone Bakker ↩︎
5. Overlangbroek op de kaart gezet – C. van Schaik (2008) ↩︎
6. TREL 1984-2 – L. de Keijzer / A. van Schip ↩︎
7. ’t Groentje – 1 september 1999 – Theone Bakker ↩︎