Oude Station Houten

Lees meer over de spoorwegen via de links in de rode balk

Opening station

Het oude station van Houten werd op 1 november 1868 geopend. Het station was in 1867¹ gebouwd aan de Stationslaan in Houten (nu Stationserf). De Stationslaan was een nieuwe weg tussen de Vlierweg en de Loerikseweg. De weg heette tot 1962 Stationsweg. De weg tussen het station en de Loerikseweg droeg later de naam Prilweg.

Het stationsgebouw

Het stationsgebouw was van het type SS vervanger 5e klasse, waarvan er zes in Nederland werden gebouwd. De gebouwen waren ontworpen door Rijkswaterstaat. De type vervangers werden gebouwd in een periode dat de Staatsspoorwegen financieel in zwaar weer zat. Hierdoor werden er eenvoudigere stations gebouwd.

Het gebouw bestaat uit een benedenruimte met zolder. In de rechtervleugel woonde de stationschef met zijn gezin. Elders waren de dienstvertrekken te vinden. Zo was er een hal met loket, een bagageruimte en waren er twee wachtkamers (Eerste en tweede klasse en derde klasse). Op het perron was de bediening van de seinen en wissels te vinden. Daarnaast was er een magazijnruimte en toiletruimte voor de passagiers. Het gebouw had onder de keuken van de woonruimte een kleine kelder. Aan de zuidoostzijde was de voordeur van de woning.

Het gebouw was uitgevoerd in metselwerk met roze en geeltinten. In de hal lag een marmeren vloer en in de wachtkamers waren houten vloeren.

Het station werd gebruikt voor zowel goederen- als personenvervoer. Voor het goederenvervoer was een speciaal opstelspoor. In 1885 werd het spoor verdubbeld. Volgens de zomerdienstregeling van 1911 vertrokken er zo’n tien treinen per dag.

Schalkwijk had een gelijkwaardig station. Het verschil met Schalkwijk was, dat het Houtens station volledig wit was gepleisterd. Ook heeft het Houtense gebouw een zandfundering van slechts 1 meter.

Stationschef

• 1868-1872 – Pieter van Vugt                                                     
• 1872-1877 – Albertus Everardus Joritzaar                               
• 1877-1885 – Jan Michiel Hubert Smeets                               
• 1885-1886 – Hendrik Bruijns                                                     
• 1886-1900 – Ulbo Feenstra                                                       
• 1901-1917 – Gijsbertus Jansen Christiaan Scholten             
• 1917-1921 – Martinus Hubertus Claassen                             
• Rond 1919 – Piet van der Sanden rond 1919
• 1921-1924 – Bastiaan Dirk Kruidenier                                     
• 1924-1927 – Ariën Quik                                                             
• 1927-1932 – Derk van de Riet                                                   
• 1932-1932 – Allard Jan Wagt                                                     
• 1932-1934 (?) –Jacob Borst                                                           

Op 7 juni 1917 ontspoorde bij de Poeldijk een trein. Station Houten was daarbij een belangrijk steunpunt voor de hulpverlening. Over deze ontsporing waarbij Koningin Wilhelmina betrokken was, is een speciaal verslag gemaakt.

Sluiting oude station Houten

Met de winterdienstregeling die op 7 oktober 1934 ingaat vervalt station Houten. Het station blijft in gebruik voor goederenvervoer (kolentransport). Ook wordt er soms gestopt voor schoolreisjes en een tocht naar een bedevaartsplaats. Vanaf 1937 wordt het station omgebouwd tot twee woningen. Een woning is bedoeld voor de stationschef die de overweg bij de Vlierweg en de overweg bij de Loerikseweg bediende.

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wordt het station incidenteel in gebruik genomen voor personenvervoer. De seinhuiswachter is A. van Kampen. Met de evacuatie van Houten in 1940 is hij een van de laatsten die Houten verlaat. In het najaar van 1944 moest hij het gebouw verlaten en dook hij onder in ’t Goy. Wanneer hij op 5 mei 1945 terugkeert naar het stationsgebouw, zijn er vier Duitse spoorwegmannen en in de slaapkamer liggen twee Nederlandse vrouwen. Op 6 mei zijn ze vertrokken. Het huis is een bende.²

Gebruik na de Tweede Wereldoorlog

Na de Tweede Wereldoorlog woont de seinhuiswachter met zijn gezin in het huis. Deze seinhuiswachter bediende de wissels van het station en de overweg bij de Vlierweg. Ook vindt in de periode 1945 tot en met 1949 de Johannes Bogermanschool onderdak in het gebouw.

Na vertrek van de school wordt er een derde woning in het gebouw aangebracht. Uiteindelijk wonen er zo’n 14 mensen tegelijkertijd in het oude station van Houten. Bewoners³ die bekend zijn:

• 1939-1954 – Linkerdeel – Familie van Kampen (Seinhuiswachter)
• 1955-1985 – Linkerdeel – Familie van Schaik (Seinhuiswachter)
• 1945-1949 – Middendeel en rechterdeel – Johannes Bogermanschool
• 1951-1963 – Middendeel – Familie Helder
• 1963-1972 – Middendeel – Familie van Soest
• 1972-1976 – Middendeel – Familie Groenen
• 1976-1980 – Middendeel – ?????????
• 1980-1985 – Middendeel – Kersten/Groeneweg, na 1984 Van Bergen/Groeneweg
• 1951-1970 – Rechterdeel – ?????????
• 1970-1986 – Rechterdeel – Familie Welten

In 1963 wordt de bewaking van de overweg geautomatiseerd. In 1965 sluit het station definitief voor goederenvervoer. Ruimte van het spoorwegpersoneel wordt bij de woningen getrokken. Bij Gerard van Soest wordt in 1967 postzegelclub De Wereldbol opgericht.

Dreigende sloop Oude station Houten

In 1970 krijgt de gemeente Houten het gebouw voor niets van de Nederlandse Spoorwegen ter beschikking. De NS is dan wel eigenaar. In zowel 1970 als 1975 wil de Nederlandse Spoorwegen het gebouw slopen. In 1976 wordt dit binnen de gemeente Houten bekend. De gemeenteraad blokkeert het plan.

In 1984 besluit de Houtense gemeenteraad wel tot sloop van het gebouw. Het stationsgebouw is al die jaren slecht onderhouden en verwaarloosd. Renovatie is te duur. Er komt een handtekeningactie op gang vanuit de buurt en de gemeenteraad komt terug op haar besluit. In 1986 volgt renovatie. Het gebouw wordt in gebruik genomen voor startende ondernemers.
Lees meer over de redding van het station

In 2003 wordt opnieuw de optie van sloop genoemd voor het Oude Station Houten. De ondernemers zijn vertrokken en er woont anti-kraak. Dit keer is er een goed businessplan en wordt het stationsgebouw in 2007 verplaatst naar een locatie 150 meter zuidelijker en enkele meters westelijker. Hierdoor kan de spoorverdubbeling worden uitgevoerd. De verplaatsing was mogelijk dankzij de gemeente Houten en woningbouwvereniging Viveste. In 2009 wordt het gebouw op de nieuwe locatie geopend. De Archeologische Werkgroep van Houten heeft hier haar onderkomen. Lees hier meer over de verplaatsing van het stationsgebouw.

Het gebouw is een gemeentelijk monument, nadat de status van rijksmonument in 2005 wordt afgewezen.

Noten

1. Door sommige bronnen wordt gesuggereerd dat het gebouw in 1866 is opgeleverd. Dit is in strijd met de Nederlandsche Staatscourant van 11 augustus 1867 die verslag doet van de bouw op dat moment. ↩︎
2. Het spoorwegbedrijf in oorlogstijd – C. Huurman (2001) ↩︎
3. Gepasseerd station, Wonen en werken in het oude station 1939-2007, Stichting Station op Wielen (2007) ↩︎