Dijkdoorbraak 1374

In het jaar 1374 kreeg het Nederlands rivierengebied te maken met de hoogste waterstand van de laatste 8000 jaar. Het was een hoogwater dat een geschatte herhalingstijd heeft van 12.000 jaar.¹ Oorzaak was de regenval en eerdere enorme sneeuwval in de Alpen. Grote delen van West-Europa hadden te maken met een hoge waterstand in de rivieren.

De Lek langs het Kromme Rijngebied had die tijd een kade die vooral effectief was tegen relatief kleine overstromingen. De grotere hoogwaters, met terugkeertijden in de orde van 1/10 jaar, konden de dijken nog niet keren. Een overstroming kon dan ook niet uitblijven.

Stadsmuur Keulen overstroomt

Op 3 januari 1374 wordt in Basel een brug vernield door het hoge water. Spoedig zijn er overstromingen in Zuid Duitsland en de zijrivieren. Vanuit Keulen wordt gemeld dat de stadmuur overstroomde. Dit gebeurt vanaf een waterstand van ongeveer 12 meter. De watermarkering in de stad van 1374 staat op 13,30 meter.^{2 3} Ook elders in Noordrijn-Westfalen treedt al snel de Rijn buiten haar oevers.

Drie maanden hoogwater

Er passeren drie hoogwatergolven die na een paar dagen ook de Lek passeren: rond 6 januari 1374, 21-25 januari 1374 en 9-15 februari 1374. Bij de eerste hoogwatergolf breekt de Lekdijk. Het rivierwater stroomt via Schalkwijk naar Jutphaas naar het westen. Er wordt gemeld dat men vanuit Utrecht over de velden naar Den Haag kon varen. Zuid-Holland staat zeker tien maanden onder water.

De laatste hoogwatergolf is de hoogste en sleurt vanuit Keulen huisraad en dode dieren mee. Pas begin april daalt de waterstand in de rivier weer.⁴

Dijkdoorbraak 1374

De locaties waar de Lekdijk doorbreekt zijn gelokaliseerd. Namelijk ter hoogte van De Heul bij Schalkwijk. Het blijkt zelfs om twee doorbraken naast elkaar te gaan, waarbij Otto van Schonauwen reparaties uitvoert.⁵

Noten

1. Overstromingen van de Rijn gedurende het Holoceen (2016) – K.M. Cohen, W.H.J. Toonen en H.J.T. Weerts. Het rapport is een vervolg op het proefschrift van Toonen (2013) waarbij een tijdreeks met grootste overstromingen (herhaaltijd >500 jaar) beschikbaar is gekomen. Daarbij is gebruik gemaakt van booronderzoek naar afzettingen in overstromingsvlakten en afgesneden rivierarmen tussen Amerongen en Xanten. ↩︎
2. Reconstructie van het hoogwater in de Rijn van 1374 en de gevolgen voor de huidige situatie – W.E. van Doornik BSc (2013). ↩︎
3. In de 20e eeuw melden kranten de waterstand in Keulen, zodat duidelijk wordt wat de rivieren gaan doen. ↩︎
4. Duizend jaar weer, wind en water in de lage landen – 2, pag 246 ev, J. Buisman (1996) ↩︎
5. De Lekdijk van Amerongen naar Vreeswijk, pag 56-57, A. van Bemmel (2009) ↩︎