Gallische oorlog
In de periode -58 tot en met -52 woedde de Gallische Oorlog. De Romeinse veldheer Julius Caesar heeft hier nauwkeurig van zijn kant verslag van gedaan. Al in -55 voor Christus duikt Caesar enkele tientallen kilometers ten zuiden van Houten op (Kessel, Noord Brabant), om daar een massaslachting aan te richten.
In de winter van het jaar -54 op -53 voor Christus laten de Eburonen ergens in het huidige Limburg of provincie Luik een flink deel van de Romeinen in een hinderlaag lopen. De Romeinen nemen wraak en besluiten de Eburonen te vernietigen. Het is de vraag of de strafexpedities uit het jaar -53 ook het huidige Kromme Rijngebied hebben bereikt.
Vanaf -51 voor Christus valt onze regio officieel onder het Romeinse Rijk in de provincie Tres Galliae, waarvan de Rijn de noordgrens is. Caesar claimt het gebied, maar veel Romeinen zullen er niet zijn geweest.
Definitieve vestiging Romeinen
In het jaar -38 worden de Bataven door de Romeinen gestimuleerd naar de ‘lege gebieden’ langs de Rijn te trekken. Rond het jaar -30 lijken ze te verschijnen in het Nederlands rivierengebied. Wanneer het eerste contact is geweest tussen de lokale inwoners (Eburonen) en de Romeinen is onzeker. Onderstaand scenario is een veronderstelling.
In het jaar -19 zijn de Romeinen gevorderd tot de Maas. Ook bezitten ze grote delen van het huidige Duitsland. Het lage moerassige Nederland laten ze in eerste instantie voor wat het is. Vanuit Nijmegen ontplooien de Romeinen activiteiten richting het westen. Het eerste contact met de Romeinen lijkt voor Houten te liggen rond het jaar -15.
Militair steunpunt Fectio
Inwoners van onze regio hebben in die tijd af en toe kennis gemaakt met Romeinse verkenners. Vanaf het jaar 1 na Christus vestigen de Romeinen zich in onze regio. Fectio wordt gebouwd en het leven voor de lokale inwoners verandert drastisch. Onze regio krijgt een civiel bestuur dat onder Germania Inferior valt, welke onderdeel is van de provincie Gallia Belgica. Even ten noorden van Houten wordt Fectio gebouwd. Fectio is van strategisch belang, omdat het vlakbij de splitsing van de Rijn met de Vecht ligt. Vanuit Fectio kan via de Vecht naar Frisia worden gevaren.
Bloeiende periode
De Romeinen controleren in deze Vroeg Romeinse tijd het gebied en stammenoorlogen zijn niet meer aan de orde. De inwoners van Houten worden voedselleverancier voor Fectio en de economie komt vanaf het jaar 30 na Chr. tot bloei. Munten uit die periode worden veel gevonden. Houten was een plek waar de veteranen, vrouwen, vriendinnen en kinderen van de soldaten woonden. Daarnaast oefenden ambachtslieden en kooplui hun beroep uit. De lokale inwoners maakten kennis met nieuwe technieken en gebruiken, maar ook andere eetgewoonten en religieuze gebruiken. Ook blijken de Bataven al te kunnen lezen en schrijven.
Dat Houten een welvarende omgeving was, blijkt ook aan de vondst van een deel van een Romeinse grafsteen van Tiberius Iulius Probus bij de Molenzoom. Het gaat om een van de oudste grafstenen die Nederland kent. De grafsteen is van een Romeinse soldaat, die in dienst is geweest bij Fectio.
Archeologen zien dat in deze periode een toename van zowel het aantal schapen of geiten als het aantal paarden, ten koste van rund. Uit botonderzoek blijkt dat ook paardenvlees werd gegeten. Tarwe, haver en gerst worden ook verbouwd in deze periode. De Romeinen voeren dille en selderij in, dat gebruikt werd voor saus bij visgerechten.
Romeinse Noordgrens
Vanaf de regeerperiode van keizer Caligula (37-41 na Chr.) besluiten de Romeinen hun rijk uit te breiden door Engeland te veroveren. Ze roepen de Rijn uit tot noordgrens en besluiten ze tot een stevige grensbewaking. Langs de noordgrens worden meer castella en wachttorens aangelegd. Ook komen er militaire wegen. De belangrijkste weg is de grensweg die langs de Limes liep. Vermoedelijk liep deze enkele honderden meters ten zuiden van de Rijn. Tevens wordt hierdoor de Rijn beschermd die een belangrijke vaarroute naar Engeland zou worden.
Nederzettingen in Houten
In Houten ontstaan allerlei nederzettingen. Buiten de nederzettingen zijn akker en weidegronden met afwateringssloten. Rond het jaar 40 is er een middelgrote hoogwater van de rivieren en zijn er vermoedelijk overstromingen geweest.
Langs de wegen lagen grafvelden en hier en daar was er sprake van grind- of kleiwinning. Van andere nederzettingen is bekend dat er minimaal vier boerderijen tegelijkertijd bij elkaar stonden.1 Aan het eind van de Vroeg-Romeinse tijd wonen er 2500 tot 3000 mensen in het huidige Kromme Rijngebied.
Bataafse opstand
In het jaar 69 komt het tot de Bataafse Opstand. In Rome waren onrusten na de dood van Keizer Nero en de Rijnlegers werden deels teruggeroepen. Verschillende stammen zoals de Bataven, Frisii, Cananefaten en Chauken kwamen in opstand. Alle Romeinse bolwerken tussen Neuss en Katwijk werden geplunderd, platgebrand en de aanwezigen werd uitgemoord. Een jaar later herstelden nieuwe Romeinse legers het gezag. Vanaf dat moment komt er een langdurige einde aan de aanvallen en breekt er een periode van rust aan.
Tijdlijn
| -15 | Romeinen arriveren |
| 1 | Bouw Fectio |
| 7 | Provincia Germania |
| 17 | Romeins civiel bestuur |
| 30 | Bloei economie |
| 41 | Middelgrote overstroming van het landschap |
| 47 | Rijn noordgrens Romeinse rijk |
| 69 | Bataafse opstand |
| 70 | Romeinen herstellen macht |
Vici.org
Hieronder de kaart van vici.org met Romeinse vondsten in onze buurt. Je kunt rondkijken in heel Houten en de regio.
Noten
- Bataafs platteland NAR35 – Wouter K. Vos (2009) ↩︎