Dit gerecht maakte in de middeleeuwen deel uit van het gerecht Hagestein, een Hollands leen. Op 29 maart 1338 wordt het gerecht Hagestein opgedeeld.
Daarbij komt het gebied rond Honswijk toe aan de Heer van Culemborg en gaat dit verder onder het gerecht Honswijk. Het andere deel, ’t Waal en het Tull komt terecht bij Otto I van Heukelom van Asperen. Daardoor ontstaat het gerecht Tull en ’t Waal.
In het jaar 1534 wordt schepenrechtspraak ingevoerd in het gerecht Tull en ’t Waal.
Met de reformatie komen gerechten in handen van rijke stedelingen. Halverwege de 17e eeuw krijgt de Utrechtse Adriaen Ram het gerecht in zijn bezit. Zijn familie moet het in 1684 wegens geldproblemen verkopen aan de Utrechtse regent Gaspar Cornelis Schade. Zijn familie blijft tot 1795 de rechten van ambachtsheer uitoefenen. In 1798 wordt het heerlijk recht afgeschaft.
Het gerecht bestond in de Nieuwe Tijd uit de lintbebouwing van ’t Waal langs de Waalseweg en de lintbebouwing van Molenbuurt langs de Lange Uitweg. Aan het begin van deze lintbebouwing was de molen van Tull en ’t Waal gevestigd.
Eigenaren gerecht Tull en ’t Waal
| 29-3-1338 | Otto I van Heukelom van Asperen |
| 22-4-1344 | Otto II van Asperen en Hagestein |
| 1345 | Gerard (Gerrit) van Asperen |
| 10-1-1390 | Otto van Asperen |
| 11-1-1407 | Otto van Asperen |
| 1-6-1436 | Frederik van Rechteren |
| 29-9-1438 | Zweder van Rechteren |
| 13-6-1476 | Arnout van Zuilen van Blasenburg |
| 14-4-1486 | Johan van Voorst |
| 8-8-1538 | Johan van Palland |
| < 1577 | Christoffel van Montfoort |
| 1586 | Dirck Verkerck |
| 1625 – 1629 | Catharina Ram |
| <1633 | Albert Pruijs |
| 1633 | Adriaen Ram |
| 1657 | Alard Ram |
| 2-3-1684 | Gaspar Cornelis Schade |
| 25-10-1692 | Matthijs van Lugtenburgh |
| 24-10-1698 | Caspar Cornelis Schade |
| 8-12-1701 | Antonia (van Lugtenburgh)-Schade |
| 1735 | Alpheda Jacoba van Bronckhorst-van Lugtenburg |
| <1754 | Jan van Bronckhorst |
| 1779 | Matthijs van Bronkhorst |
| ? | Jasper Cornelis van Bronkhorst |
Schout
De eigenaren van het gerecht werden ondersteund door een schout.
Wie waren de schouten van het gerecht Tull en ’t Waal?
